humanitas

hūmānĭtas, ātis, f. [humanus], human nature, humanity, in a good sense; the qualities, feelings, and inclinations of mankind.

I.

In gen. (for the most part only in Cic.):

magna est vis humanitatis, multum valet communio sanguinis,

Cic. Rosc. Am. 22, 63:

naturas hominum vimque omnem humanitatis penitus perspicere,

id. de Or. 1, 12, 53:

humanitatis societas,

id. Rep. 2, 26:

communis humanitatis jus,

id. Fl. 11, 24; cf.:

communis humanitatis causa,

id. Quint. 16, 51:

peterem errato veniam ex humanitate communi,

id. Sull. 23, 64:

humanitatis prima species,

id. Tusc. 4, 14, 32:

at natura certe dedit, ut humanitatis non parum haberes,

id. Rosc. Am. 16, 46:

humanitatem tuam amoremque in tuos reditus celeritas declarabit,

id. Att. 4, 15, 2:

nec potuisse (te) non commoveri (viri amicissimi morte) nec fuisse id humanitatis tuae,

id. Lael. 2, 8:

fac, id quod est humanitatis tuae, ne quid aliud cures hoc tempore, nisi ut quam commodissime convalescas,

which you owe to yourself as a man, id. Fam. 16, 11, 1:

assiduitate molestiarum sensum omnem humanitatis ex animis amittimus,

id. Rosc. Am. 53, 154 fin.; cf.:

jam ad ista obduruimus et humanitatem omnem exuimus,

id. Att. 13, 2, 1; id. Lig. 5, 14:

nisi ex ejus animo exstirpatam humanitatem arbitramur,

id. Lael. 13, 48:

age vero, quid esse potest in otio aut jucundius aut magis proprium humanitatis quam sermo facetus ac nulla in re rudis?

id. de Or. 1, 8, 32:

homines quidem pereunt: ipsa humanitas, ad quam homo effingitur, permanet,

Sen. Ep. 65.—

B.

Transf., concr., i. q. humanum genus, the human race, mankind (very rare;

mostly post-class.): ista in figura hominis feritas a communi tamquam humanitatis corpore segreganda est,

Cic. Off. 3, 6, 32:

humanitatem hoc loco dicimus omne hominum genus,

Hier. Ep. 147:

timorem omnem, quo humanitas regitur, sustulerunt,

Min. Fel. Oct. 8; App. Dogm. Plat. 1, p. 11; id. Trism. p. 288.

II.

In partic.

A.

Humane or gentle conduct towards others, humanity, philanthropy, gentleness, kindness, politeness (syn.: comitas, facilitas, mansuetudo, clementia, opp. severitas;

very freq. and class.): quemquamne existimas Catone proavo tuo commodiorem, communiorem, moderatiorem fuisse ad omnem rationem humanitatis?... Sed si illius comitatem et facilitatem tuae gravitati severitatique asperseris, etc.,

Cic. Mur. 31, 66; cf.:

pro tua facilitate et humanitate,

id. Fam. 13, 24, 2:

difficillimam illam societatem gravitatis cum humanitate,

id. Leg. 3, 1, 1:

ut summa severitas summa cum humanitate jungatur,

id. Fam. 12, 27:

ad humanitatem atque mansuetudinem revocavit animos hominum, studiis bellandi jam immanes ac feros,

id. Rep. 2, 14; cf. id. Sull. 33, 92; id. de Imp. Pomp. 14, 42; cf.

also: omnia plena clementiae, mansuetudinis, humanitatis,

id. Q. Fr. 1, 1, 8 fin.; and: pro sua clementia atque humanitate, Hirt. B. G. 8, 21, 2; Caes. B. C. 3, 20, 2:

tantaque poena (eos) afficiamus, quantam aequitas humanitasque patitur,

Cic. Off. 2, 5, 18:

singularis humanitas suavissimique mores,

id. Att. 16, 16, A, 6:

Caesaris summa erga nos humanitas,

id. Fam. 4, 13, 2; cf.:

amorem erga me, humanitatem suavitatemque desidero,

id. Att. 15, 1, A, 1:

humanitas vetat superbum esse adversus socios,

Sen. Ep. 88 med.:

humanitatis praecipua pars est, honestissimum quemque complecti, etc.,

Plin. Ep. 9, 5, 1:

illa vero vitiosissima, quae jam humanitas vocatur, invicem qualiacumque laudandi,

Quint. 2, 2, 10.—

B.

Mental cultivation befitting a man, liberal education, good breeding, elegance of manners or language, refinement (cf. on this signif. Gell. 13, 16; syn.: doctrina, litterae, eruditio;

freq. and class.): homo non communium litterarum et politioris humanitatis expers,

Cic. de Or. 2, 17, 72:

esse politum propriis humanitatis artibus,

id. Rep. 1, 17; cf.:

humanitate politiores,

id. de Or. 2, 37, 154:

in omni recto studio atque humanitate versari,

id. ib. 1, 60, 256:

sine ulla bona arte, sine humanitate, sine ingenio, sine litteris,

id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

doctrinae studium atque humanitatis,

id. Cael. 10, 24; cf.:

propter humanitatem atque doctrinam Anco regi familiaris,

id. Rep. 2, 20:

in omni genere sermonis, in omni parte humanitatis dixerim oratorem perfectum esse debere,

id. de Or. 1, 16, 71; cf. id. ib. 1, 9, 35 (Ellendt ad loc.):

orator inops quidam humanitatis atque inurbanus,

id. ib. 2, 10, 40:

ea quae multum ab humanitate discrepant, ut si quis in foro cantet,

good manners, id. Off. 1, 40, 145:

Socratem opinor in hac ironia dissimulantiaque longe lepore et humanitate omnibus praestisse,

polished language, id. de Or. 2, 67, 270:

(epistulae) humanitatis sparsae sale,

id. Att. 1, 13, 1:

alicujus litteras aut humanitatem adamare,

id. Rosc. Am. 41, 121:

litteris, et humanitate alicujus delectari,

id. Verr. 2, 3, 4, § 8.